گاز کارکشی چیه و چرا هنوز کفاشها ازش استفاده میکنن؟
اگه تا حالا یه کفش چرمی دستدوز خریده باشی یا حتی از نزدیک دیده باشی، شاید برات جالب باشه بدونی که اون فرم تمیز و حرفهای کفش، فقط به خاطر برش یا دوخت خوب نیست. یکی از مهمترین مراحل تو ساخت کفش چرم، کشیدن چرم روی قالب کفشه؛ جایی که یه ابزار قدیمی و کاربردی وارد کار میشه: گاز کارکشی. البته ممکنه خیلیا بهش بگن انبردست کفاشی.
تو این مطلب قراره خیلی ساده و خودمونی دربارهی این ابزار صحبت کنیم. اینکه چی هست، چیکار میکنه و چرا هنوز تو خیلی از کارگاههای کفاشی ازش استفاده میشه.
گاز کارکشی دقیقاً چه کاری انجام میده؟
گاز کارکشی، یه ابزار آهنیه که شباهتهایی به انبردست داره، ولی مخصوص کفاشیه.
کفاشها وقتی میخوان چرم رو روی قالب کفش (last) بکشن، از این ابزار استفاده میکنن تا چرم رو محکم بگیرن، بکشن و به قالب بچسبونن.
اینجوری چرم کاملاً فرم پا رو میگیره و کفش یه شکل دقیق، راحت و شیک پیدا میکنه.
چرا این ابزار تو کارگاههای کفاشی سنتی هنوز کاربرد داره؟
با اینکه دستگاههای مدرن زیادی وارد تولید کفش شدن، ولی خیلی از کفاشهای حرفهای هنوز ترجیح میدن تو این مرحله، از گاز کارکشی استفاده کنن.
چرا؟
چون:
-
حس دست کفاش تو کشیدن چرم خیلی مهمه.
-
بعضی چرمها انعطاف یا ضخامت خاصی دارن که باید با دقت کشیده بشن.
-
گاز کارکشی اجازه میده فشار دقیق و کنترلشدهای روی چرم وارد بشه.
در واقع، وقتی یه کفشساز حرفهای داره کار میکنه، این ابزار کمکش میکنه که هم ظاهر کفش تمیز دربیاد، هم موقع پوشیدن اذیت نکنه.
این ابزار چه شکلیه و چطوری کار میکنه؟
گاز کارکشی معمولاً یه دسته فلزی یا چوبی داره که خوب تو دست جا میگیره. سرش فلزیه، با دندونههایی که چرم رو بدون اینکه پاره کنه، محکم میگیره.
بعضی مدلهاش یه سطح تخت هم دارن که بشه باهاش کمی ضربه زد (چیزی شبیه چکشکاری نرم).
کفاش چرم رو روی قالب میکشه، با گاز نگهاش میداره و بعد با میخ یا چسب محکم میکنه. این کار ممکنه چند بار تو نقاط مختلف کفش تکرار بشه تا رویه کاملاً صاف و بدون چینخوردگی دربیاد.
فرقش با انبردست معمولی چیه؟
خیلیا ممکنه فکر کنن این ابزار یه مدل خاص از انبردسته، ولی فرقش زیاده.
اول از همه، طراحی سر گاز کارکشی برای گرفتن چرم طراحی شده، نه فلز یا سیم.
دوم اینکه، فشار توی این ابزار قابل کنترلتره و به پارچه یا چرم آسیبی نمیزنه.
و سوم اینکه، بعضی مدلهاش قسمت مخصوص برای ضربهزدن یا فیکس کردن چرم هم دارن، که انبردست نداره.
خلاصه اینکه یه ابزار مخصوصه و جایگزین سادهای نداره.
چطور استفاده از گاز کارکشی باعث بهتر شدن فرم کفش میشه؟
وقتی کفش تولید میشه، مهمه که ظاهرش بدون چروک، صاف و دقیق باشه. اگه چرم خوب کشیده نشه، کفش نهتنها قشنگ نمیشه، بلکه موقع پوشیدن هم جا نمیافته.
استفاده از گاز کارکشی کمک میکنه که:
چرم صاف و یکدست روی قالب بشینه.
فرم نهایی کفش دقیق دربیاد.
چرم کش نیاد یا چروک نشه.
دوخت نهایی تمیزتر بشه چون زیرش کاملاً یکدسته.
یعنی بخوای نخوای، ظاهر حرفهای کفش بدون این مرحله بهدست نمیاد.
تو تبریز هنوز هم با همین ابزار کفش درست میکنن؟
آره، هنوزم که هنوزه، خیلی از کارگاههای کفاشی تو تبریز (که معروفترین شهر ایران تو تولید کفش چرمه) از گاز کارکشی استفاده میکنن.
حتی بعضی از کفاشهای باتجربه میگن: «اگه گاز کارکشی نباشه، کفش انگار ناتمامه!»
با اینکه ابزارهای جدید اومده، ولی تو کارهایی که کیفیت و فرم کفش مهمه، دست و ابزار سنتی هنوز حرف اول رو میزنن.
اگه مشتری باشیم، دونستن این چیزا چه فایدهای برامون داره؟
شاید بگی: «خب من که کفش نمیسازم، اینا به چه درد من میخوره؟»
جواب سادهست: وقتی بدونی یه کفش چرم خوب چطوری ساخته میشه، بهتر میتونی جنس باکیفیت رو از معمولی تشخیص بدی.
مثلاً:
اگه کفش فرم خوبی داره و تو پات راحته، احتمال زیاد با ابزار درست (مثل همین گاز کارکشی) ساخته شده.
وقتی فروشنده یا برند، مراحل ساخت رو توضیح میده، میفهمی حرفش واقعیه یا صرفاً تبلیغه.
و از همه مهمتر، بیشتر قدر کفشی رو میدونی که با دقت و هنر ساخته شده، نه فقط با ماشین.
جمعبندی
گاز کارکشی یه ابزار سادهست، اما نقش خیلی مهمی تو ساخت کفشهای چرمی با کیفیت داره.
هنوزم کفاشهای حرفهای ازش استفاده میکنن چون نتیجهای که باهاش میگیرن، دقیق و قابل اعتماده.
اگه دنبال کفش چرمی اصل و خوشفرم هستی، بدون که پشت اون ظاهر خوب، ابزارهایی مثل گاز کارکشی هم نقش داشتن.
